Krijgt u niet gevonden wat u zoekt, neem dan contact met ons op.
Juf Nienke, het nieuwe entreegebouw van Centrumeiland in Amsterdam, is gisteren officieel geopend door wethouder Reinier van Dantzig. Het gebouw met 61 volledig houten huurwoningen Juf Nienke is ontworpen door RAU en SeARCH voor Dokvast en gerealiseerd door Barli en Hazenberg
Woningen voor leraren en gezinnen
Juf Nienke telt 61 volledig houten huurwoningen die sinds kort in gebruik zijn genomen. De helft is middenhuur en bedoeld voor leerkrachten en andere mensen met een sleutelberoep in Amsterdam, zoals mensen die werken bij de politie of in de zorg. De overige 31 woningen zijn vrije sector huurwoningen voor o.a. gezinnen.
Voor Juf Ilse, de eerste bewoner van Juf Nienke, is haar woning hier een lot uit de loterij: “Ik heb echt geluk dat ik hier kan wonen.” Het eerste wat opvalt als je binnenkomt, zijn de grote ramen die uitkijken op de gracht en woongebouw De Witte Kaap op Haveneiland. “Het is net een grote televisie waar van alles te zien is. Mooie wolkenluchten, eenden die op het water landen en een beetje reuring op straat. Leuk om naar te kijken, zo kom ik tot rust!” vertelt Juf Ilse enthousiast.
Wethouder Van Dantzig reikt symbolisch een grote houten sleutel uit aan bewoonster Juf Ilse
Circulair, natuurinclusief en energiepositief
Juf Nienke is een volledig circulair, natuurinclusief en energiepositief gebouw met een stoere en stedelijke uitstraling. Het heeft een 15m hoge houten hoofddraagconstructie bovenop een betonnen tafelconstructie. Het gebouw wordt ontsloten door een herkenbare entree en een open ontmoetingsstraat met luie trappen aan weerskanten. Via de trappen hebben bewoners toegang tot een verhoogd dek met een prachtig uitzicht op de rustige gemeenschappelijke binnentuin waar ze gezellig een praatje kunnen maken. In de hoge transparante plint wordt op korte termijn een kinderdagverblijf geopend en komt een leuke fitness-studio, wat de levendigheid en het buurtgevoel zeker ten goede zal komen.
De voor Juf Nienke gebruikte materialen zijn voor het merendeel biobased en gerecycled; ze hebben een lage milieubelasting en zijn grotendeels hernieuwbaar. De slim geschakelde houten prefab modules (HSB en deels CLT) hebben een standaard breedte van 4m met variërende dieptes en zijn demonteerbaar waardoor het gebouw makkelijk kan aangepast worden naargelang het toekomstig gebruik.
Modulaire houtbouw zorgt voor CO2-opslag
Doordat het gebouw nagenoeg volledig in hout is gebouwd, slaan we met de woningen ruim 580.000 kg CO2 op waarmee we actief bijdragen aan een beter klimaat en een gezonde leefomgeving. Dankzij de industriële voorfabricage van de houten modules in de woningfabriek van Barli is bovendien de impact op de locatie tijdens het bouwproces minimaal geweest.
De beplanting voor zowel de binnentuin als het gemeenschappelijke dek zijn zorgvuldig gekozen om de biodiversiteit te verrijken. Leuk detail; bovenop het dak komt een heus vleermuishotel met paar- en winterverblijven. Daarnaast zorgen de tuin, de beplanting en het groendak voor een maximale waterretentie. Het gebouw is verbonden met de stadsverwarming en de pv-panelen op het dak zullen samen 140 kWp produceren.
Wethouder Van Dantzig: “Juf Nienke is het meest duurzame woongebouw van Amsterdam”
Dankzij de samenwerking en ambities van architecten SeARCH en RAU, ontwikkelaar Dokvast en bouwers Hazenberg en Barli is Juf Nienke een circulair en natuurinclusief prefab houten woongebouw geworden dat volledig voldoet aan de visie van de gemeente Amsterdam om van Centrumeiland een duurzaam, circulair en energieneutraal eiland te maken.
Foto’s Stijn Poelstra, RAU, SeARCH en Dokvast
Barli en LA Architecten Ingenieurs over een bijzonder woonerf in Rosmalen
Op de derde bijeenkomst van het Platform Modulair Bouwen deelden architecten, beleidsmakers en bouwers hun kennis en ideeën over ‘Hoogwaardig ontwerpen met modules’. Ook namen ze een kijkje bij STEK: 205 verplaatsbare én permanente modulaire woningen in de Rosmalense woonwijk De Groote Wielen. De eerste dertig woningen hebben we begin april opgeleverd.
STEK omvat twaalf woonerven aan de noordoostkant van De Groote Wielen. De tachtig woningen op de vier erven aan de noordzijde van het plan zijn permanent. De overige woningen krijgen na minimaal vijftien en maximaal dertig jaar een ander plekje in De Groote Wielen. Op de plekken die vrijkomen, worden permanente woningen gebouwd. Daar is rekening mee gehouden bij de aanleg van de infrastructuur én de aanplant van bomen.
Jurgen Arts (Zayaz), Hans van den Tillaart (LA | Architecten en Ingenieurs) en Robert van der Doelen (Barli) vertelden tijdens de bijeenkomst van Platform Modulair Bouwen over het ontwerpproces voor STEK.
Geen baggerkwaliteit en uitschot
De opdrachtgevers (woningcorporaties Zayaz en JOOST) betrokken in een vroeg stadium de omwonenden van STEK. “Die participatie was ons vertrekpunt”, vertelt Jurgen Arts, projectleider van Zayaz. “Het is sociale huur en daar hebben mensen over het algemeen een bepaald beeld bij. Ze staan meestal niet te juichen als ze horen dat er sociale huurwoningen naast hun deur komen.”
Dat bleek wel toen de eerste plannen gepresenteerd werden. Arts: “Bewoners van De Groote Wielen verzamelden handtekeningen om de bouw tegen te houden. We hebben toen, middenin de corona-lockdown, direct Teams-gesprekken met omwonenden georganiseerd om hun zorgen in kaart te brengen.”
“STEK is een fijne wijk waar sociale interactie en leefbaarheid de boventoon voeren”
Die zorgen (blokkendozen en asociale buren), konden Arts en co meteen wegnemen. “STEK is een totaal ander concept: een fijne wijk waar sociale interactie, duurzaamheid en leefbaarheid de boventoon voeren. Dat hebben we ook goed uitgelegd aan de toekomstige buren van STEK. Daarna waren ze stuk voor stuk enthousiast over het plan.”
Geen dak, maar een thuis
Bovendien past STEK in de filosofie en strategie van de gemeente ’s-Hertogenbosch, weet Arts. “Het politieke spoor van flexwoningen bestaat uit drie fases; van snel een dak boven je hoofd, naar meer doelgroepen en het loslaten van tijdelijke huurcontracten, tot permanent én verplaatsbaar bouwen. STEK behoort tot de derde categorie. Het gaat over het hebben van een thuis, niet alleen een dak boven je hoofd. Dat vraagt om onderscheidende bouw. Dat realiseren we via woonerven voor verschillende doelgroepen. Het zijn allemaal sociale huurwoningen, maar toch hebben we gecheckt of de identiteit ervan past bij de bewoners. STEK is vindingrijk, circulair en gaat om de beste buur. Daar moet je wel open voor staan als je hier komt wonen.”
Het gemeenschappelijke erf stimuleert de interactie tussen bewoners. Arts: “Daar ontmoeten mensen elkaar. We hebben heel bewust stukken grond binnen de woonerven geen functie gegeven. Bewoners kunnen daar samen invulling aan geven. En er is een centrale parkeerplaats. Het effect: mensen ontmoeten elkaar vanzelf, wat het gemeenschapsgevoel versterkt.”
Open hoeken
Al die elementen vormden de opdracht waarmee Zayaz Barli aan het werk zette. En Barli betrok direct LA Architecten bij het ontwerpproces. “We kennen Barli al heel lang”, vertelt Hans van den Tillaart van LA Architecten Ingenieurs. “Daar werken ondernemende mensen die open staan voor nieuwe concepten; belangrijk voor het innovatieproces. Daarbij gaat het niet alleen om de woning, ook om de omgeving en de leefbaarheid. We hebben bijvoorbeeld goed gekeken naar het beeldkwaliteitsplan. Of neem de hoeken van de woonerven: open hoeken maken een woonwijk mooi. Gelukkig kregen we de vrijheid om zulke elementen te verwerken.”
Voor STEK ontwierpen LA en Barli verschillende woningtypes. Van den Tillaart: “Ze zijn stuk voor stuk kneedbaar. Het hoofdgebouw van het erf krijgt altijd een zadeldak, voor de boerderij-uitstraling. Dat dak is demontabel, zodat de module verplaatsbaar blijft. De rest van de woningen zijn schuurtypes en hebben een flauwe kap. We hebben veel variaties in kleur en soort bekleding in de gevelvlakken aangebracht om het geheel een gevarieerd en levendig karakter te geven.”
Het moet te maken zijn
Hoogwaardig modulair bouwen vraagt volgens Barli-directeur Robert van der Doelen om differentiatie. “De kracht van ons Barli Base-woningconcept is de kneedbaarheid”, vertelt Van der Doelen. “Het ontwerp van LA was mooi, maar het moet ook te maken zijn. Vanuit een vaste basis moet je een ontwerp kneden dat voldoet aan de wensen van de opdrachtgever. Daarvoor moet je uit je comfortzone durven stappen. We willen altijd een bijzonder blokje bouwen.”
“Continu bezig met betaalbaarheid, maakbaarheid en duurzaamheid”
Ook belangrijk in het realiseren van een woonconcept als STEK, volgens Van der Doelen: “Al voor het eerste ontwerp aan tafel zitten met de architect en opdrachtgever, en de identiteit van de wijk leidend maken. Maar altijd met de praktische maakbaarheid als kader. Als bouwer ben je continu bezig met betaalbaarheid, maakbaarheid en duurzaamheid. We zien dat die laatste factor steeds belangrijker wordt. En dat moet meetbaar zijn. Zo laveer je steeds tussen de vraag van de opdrachtgever en wat er gemaakt – en betaald – moet worden.”
Over de drempel
Aansluitend aan deze uiteenzetting konden de aanwezigen met eigen ogen zien hoe het ontwikkelproces uitpakt in de praktijk. Een dag voor de oplevering stapten ze als eerste over de drempel van de STEK-woningen. Na een uurtje voelen, zien en vragen, was het tijd voor de afsluitende borrel. Daar werd volop verder gediscussieerd over alle kansen en knelpunten van hoogwaardig modulair bouwen. Genoeg stof tot nadenken in ieder geval.
Lees ook het artikel ‘Architecten en bouwers in gesprek over hoogwaardig modulair bouwen’
Platform 3D Modulaire Woningbouw
Modulaire woningbouw is voor veel partijen nieuw. En onbekend maakt onbemind. Daarom organiseert het Platform 3D-Modulaire Woningbouw een serie bijeenkomsten om aan de slag te kunnen.
Modulaire woningbouw is een andere manier van bouwen. Volledig in de fabriek en in hoge mate gestandaardiseerd. Dit heeft gevolgen voor het ontwikkelen van plannen en woningen en dus voor ontwerpers, gemeenten, opdrachtgevers en adviseurs die hiermee aan de slag willen. Het platform 3D-Modulaire Woningbouw maakt de kennis en ervaring met dit nieuwe concept laagdrempelig toegankelijk voor professionals. Te beginnen met een serie van vijf middagbijeenkomsten.
Meer informatie over de reeks bijeenkomsten: ‘Aan de slag met modulaire woningbouw‘.
De woningnood en stijgende bouwkosten schreeuwen om meer modulaire woningen. Maar hoe zorg je ervoor dat snelheid niet ten koste gaat van kwaliteit? En hoe voorkom je dertien-in-een-dozijn-woningen? Daarover gingen architecten, opdrachtgevers en bouwers met elkaar in gesprek tijdens de derde bijeenkomst van het Platform Modulair Bouwen. Over eenheidsworsten, sense of place en plasticiteit.
Organisator Barli koos wijkcentrum Windkracht 5 in de Rosmalense woonwijk De Groote Wielen uit als plaats van handeling. Op een steenworp afstand van STEK, waar Barli samen met LA Architecten Ingenieurs 205 modulewoningen realiseert in opdracht van woningcorporaties Zayaz en JOOST. Een mooi voorbeeld van hoogwaardig ontwerpen met modules; het thema van deze bijeenkomst.
FAAM Architects ontfermde zich samen met Ton van Tuijn Stedenbouw over het stedenbouwkundig plan voor STEK. “De bouwlocatie was voorheen een weiland. Daar hebben we nieuwe structuren ingevoegd”, vertelt Marlies Zuidam van FAAM. “De overgang van de openbare ruimte naar de woningen geven we vorm met onder meer veranda’s en pergola’s. Daarnaast hebben we goed gekeken naar het faciliteren van sociale interactie tussen de bewoners. Dat was een belangrijk uitgangspunt voor STEK, ondanks dat sommige woningen op den duur verplaatst worden.”
Architecten Floor Arons, Marlies Zuidam, Iris Thewessen en Bjarne Mastenbroek in discussie tijdens de bijeenkomst ‘Hoogwaardig ontwerpen met modules’, georganiseerd door Barli en Platform 3D Modulaire Woningbouw
Demonteren
Die tijdelijkheid is volgens Zuidam best lastig. “In het stedenbouwkundig ontwerp moet je er rekening mee houden dat er na maximaal dertig jaar andere bebouwing voor in de plaats komt. Dus moet je goed nadenken over de circulariteit en of de woning makkelijk te demonteren is. Dat vraagt om zo weinig mogelijk en duurzame materialen. We moeten veel meer met hout gaan bouwen. Met CLT (cross laminated timber) en houtskeletbouw is nog een enorme slag te maken.”
Volgens Zuidam zijn leefbaarheid, diversiteit en sociale interactie de belangrijkste aspecten bij de stedenbouwkundige inpassing. “Maar de focus bij opdrachtgevers ligt zelden op een goede integrale leefkwaliteit en woonsfeer. Ook dat is hoogwaardig modulair bouwen: voorkomen dat je te veel eenheidsworsten creëert. De plasticiteit van de gevels vraagt dus veel aandacht.”
Sense of place
Iris Thewessen is architect en stedenbouwkundige bij Atelier Rijksbouwmeester. In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken leidt zij het project Ruimtelijke kwaliteit bij fabrieksmatige woningbouw. Met als op te leveren eindproduct: overkoepelende kwaliteitskaders. “We brengen de werelden van bouwers en ontwerpers bij elkaar, met als doel: meer woningen en meer ruimtelijke kwaliteit. De sense of place is bij elke woning cruciaal.”
Voor het bewaken van de architectonische kwaliteit in modulaire woningbouw, zijn er volgens Thewessen drie belangrijke aspecten om rekening mee te houden. “Als eerste moet je modules slim combineren en goed bekijken hoe je woningen laat landen in de omgeving. Door tussenruimtes als trappen, entrees en galerijen goed vorm te geven, voorkom je dat het saai wordt. De modulaire systemen moeten soepel genoeg zijn om daarop in te spelen. Dat vraagt van de ontwerper én de ontwikkelaar focus op differentiatie.”
(vlnr) Marlies Zuidam, Floor Arons en Bjarne Mastenbroek pitchten hun visie op modulaire woningbouw
Soepele systemen
Als tweede aandachtspunt noemt Thewessen de flexibiliteit van modulebouw. “Hoe soepel en uitwisselbaar zijn de verschillende systemen? We zien schaalbaarheid in de aangeboden modules, met veel diversiteit in kwaliteit en materiaalgebruik. Misschien moet je soms wat meer weglaten.”
Meer vrijheid moet er in de ogen van Thewessen ook zijn voor de bouwers en architecten. “We doen een aanbeveling om bij modulair bouwen uit te gaan van het bouwbesluit als minimumeis. Dat zorgt voor flexibiliteit in het ontwerpproces; zoals een hogere of diepere overmaat.”
En last but not least; de toepassing van nieuwe materialen. Thewessen: “Denk aan biobased materialen. Die worden steeds belangrijker vanwege circulariteit en duurzaamheid, en leiden uiteindelijk tot een nieuwe vormentaal. Een factor om rekening mee te houden dus.”
“Modulaire systemen moeten soepel genoeg zijn om te landen in de omgeving”
Nood of deugd?
Hoogwaardig modulair bouwen zit ‘m ook in ruimtegebruik. Bijvoorbeeld in het benutten van hoeken, betoogt Floor Arons van architectenbureau Arons & Gelauff. Hij zette zijn tanden in het Homeruskwartier in Almere. “Het project had een driehoekige vorm. Niet makkelijk met rechthoekige modules, maar daar word ik vrolijk van”, vertelt Arons. “De modules situeerden we op de meest voor de hand liggende plekken. De hoeken maakten we functioneel met trappen, inritten en een elegante overdekte entree voor auto’s. Zo wordt het één geheel. Je moet van de nood een deugd maken.”
Naast het opwaarderen van hoeken is het gebruik van hout en andere circulaire materialen cruciaal bij hoogwaardig bouwen, stelt Arons. “Hout is sowieso veel lichter dan beton. Ook kun je er relatief eenvoudig bouwfysische problemen mee oplossen. Modules van deze materialen kun je makkelijker ontkoppelen, waardoor je bijvoorbeeld de geluidsoverbrenging minimaliseert.”
Op de rem
Bjarne Mastenbroek, architect bij SeARCH, waakt voor al te veel enthousiasme. Hij ziet modulair bouwen niet als heilige graal in de zoektocht naar het oplossen van de woningnood. “In vijf van de zes gevallen adviseren we de opdrachtgever om niet met modules te bouwen”, begint Mastenbroek zijn presentatie. “Want als het doel is om lekker snel en goedkoop woningen te realiseren, dan is dat in mijn ogen niet de juiste methode. We zien dat snelheid vaak prevaleert boven de leefomgeving. Dat is funest, want dan krijg je eentonigheid. En daar zit natuurlijk niemand op te wachten.”
Los van de esthetiek, kleeft er volgens de architect ook een praktisch probleem aan een run op modulaire woningbouw. Mastenbroek: “Er zijn in ons land nul grote CLT-productielijnen. We moeten bijna al het hout importeren. In Europa is genoeg, maar de aanvoer is een probleem.”
Wat niet betekent dat Mastenbroek niets op heeft met modulaire bouw. Integendeel: met Hotel Jakarta en Juf Nienke ontwierp SeARCH allesbehalve eenheidsworsten. Mastenbroek: “Het gaat altijd over de kwaliteit van de leefomgeving: je moet naar buiten kunnen, bijvoorbeeld via een balkon of gemeenschappelijke tuin. Zeker als je weet hoe belangrijk het sociale aspect van ‘samen wonen’ is in veel projecten.”
“Het gaat altijd over de kwaliteit van de leefomgeving”
Kijkje in de keuken
In de daaropvolgende interactie met de toehoorders werd duidelijk dat de factor hoogwaardige kwaliteit nog botst met betaalbaarheid en snelheid. ‘Gebruik als basis één sector-overstijgend systeem met uniforme maten en materialen; goed voor de snelheid én circulariteit’, geeft iemand uit de zaal een oplossing. “Het gaat inderdaad om de uitwisselbaarheid”, haakt Thewessen daaropin. “Bouwers en architecten moeten daarom vaker bij elkaar in de keuken kijken.”
Maar daar kijkt Mastenbroek anders tegenaan. “Het is belangrijk om hybride te blijven en niet te streven naar één model. Snelheid creëer je mijns inziens niet door standaardisatie, maar door meer handjes. We moeten mensen verleiden om studies in deze richting te volgen. Zowel architecten als bouwers.”
Goede ontwerpers nodig
De vergelijking met de auto-industrie, waar één en dezelfde motor de basis vormt voor honderden verschillende modellen (en soms zelfs merken), liep volgens de panelleden mank. “Maar we hebben wel meer goede industrieel ontwerpers nodig”, stelt Thewessen. “En die moeten we aan de voorkant van het proces betrekken.”
En zo brainstormden de aanwezigen nog even hardop door over de kansen en knelpunten aangaande hoogwaardig modulair bouwen. Het leverde deze middag geen kant-en-klare oplossing op, wel genoeg stof tot nadenken.
Platform 3D Modulaire Woningbouw
Modulaire woningbouw is voor veel partijen nieuw. En onbekend maakt onbemind. Daarom organiseert het Platform 3D-Modulaire Woningbouw een serie bijeenkomsten om aan de slag te kunnen.
Modulaire woningbouw is een andere manier van bouwen. Volledig in de fabriek en in hoge mate gestandaardiseerd. Dit heeft gevolgen voor het ontwikkelen van plannen en woningen en dus voor ontwerpers, gemeenten, opdrachtgevers en adviseurs die hiermee aan de slag willen. Het platform 3D-Modulaire Woningbouw maakt de kennis en ervaring met dit nieuwe concept laagdrempelig toegankelijk voor professionals. Te beginnen met een serie van vijf middagbijeenkomsten.
Meer informatie over de reeks bijeenkomsten: ‘Aan de slag met modulaire woningbouw‘.
Krijgt u niet gevonden wat u zoekt, neem dan contact met ons op.